Franko Simatović
Zavičajno ime
Franko Simatović
Nadimak(i) Frenki
Rođen 1. aprila 1950. (71 godina)
Beograd, NR Srbija, FNR Jugoslavija
Odanost SFR Jugoslaviji
SR Jugoslavija
Godine službe 1978–2001
Čin komandant
Jedinica Jedinica za specijalne operacije (1991–1998)
Franko “Frenki” Simatović (srpska ćirilica: Franko “Frenki” Simatović; rođen 1. aprila 1950) je srpski bivši obaveštajac hrvatskog porekla i komandant elitne jedinice specijalnih snaga policije Jedinice za specijalne operacije (JSO) od 1991. do 1998. godine.
Simatović je, zajedno sa bivšim načelnikom Službe državne bezbednosti (SDB) Jovicom Stanišićem, procesuiran za ratne zločine u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini od 1991. do 1995. godine pred Međunarodnim sudom za bivšu Jugoslaviju (MKSJ). Prvobitno ga je 30. maja 2013. MKSJ oslobodio optužbi za njegovu ulogu u ratovima, ali je presuda kasnije poništena 15. decembra 2015. nakon uspešne žalbe tužilaca (Žalbeno veće MKSJ).[1] Ponovljeno suđenje pred Mehanizmom UN-a za međunarodne krivične sudove (MICT) počelo je 13. juna 2017. godine.[2] Dana 30. juna 2021. godine proglašen je krivim po tačkama optužnice za ubistvo, deportaciju, prisilno premještanje i progon kao zločine protiv čovječnosti koji su se dogodili tokom etničkog čišćenja u Bosanskom Šamcu i osuđen na 12 godina zatvora.[3][4]
Pozadina
Simatović je rođen u Beogradu u hrvatskoj porodici. Njegov otac Pero Simatović rođen je u Dubrovniku, majka Neda (rođena Zima) u Bjelovaru. Pero Simatović je bio jugoslovenski partizan, koji je posle rata postao visoki oficir Vojske Jugoslavije, i bio je jedan od osnivača Partizana.[5] Neda je pripadala uticajnoj porodici Vinter u Bjelovaru, i bila je ćerka Franka Vintera (po kome Simatović nosi ime), osnivača advokatske kancelarije u Bjelovaru.[6] Porodica je živela u Beogradu od posle Drugog svetskog rata.[7]
Franko Simatović je studirao na Višoj policijskoj školi i Fakultetu političkih nauka Univerziteta u Beogradu.[5] Njegov mentor, kolega i lični prijatelj bio je Jovica Stanišić.[5] Obojica su odmah nakon studija primljeni u Upravu državne bezbednosti (UDBA), gde su brzo napredovali u činu.[5] Tokom dolaska na vlast Slobodana Miloševića, Simatović je bio šef odeljenja za poslove američkih agencija u Jugoslaviji.[5] Simatović je imao kancelariju u Stanišićevom komandnom centru u selu Magarčevac u Hrvatskoj i obojica su preuzela komandu nad regionalnim snagama u zapadnoj Bosni.[8] Takođe su vodili operaciju „Pauk“ u Cazinskoj Krajini, u Bosni između 1994. i 1995. godine.[8]
ICTI suđenje
Optužnica i suđenje (2003–13)
Nakon ubistva Zorana Đinđića, Stanišić je uhapšen 13. marta 2003. godine tokom akcije “Sablja” od strane srpske policije i predat Međunarodnom krivičnom sudu za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) 30. maja 2003. godine.[9] Prvobitna optužnica protiv njega i Jovice Stanišića podignuta je u maju 2003. godine, a kasnije je više puta menjana. On se izjasnio da nije kriv po svim tačkama optužnice.
Simatović je optužen za zločine nad nesrbima tokom jugoslovenskih ratova, uključujući progon i ubistva.[10] U okviru suđenja Milanu Martiću pred MKSJ, Simatović je utvrđeno da je bio deo „udruženog zločinačkog poduhvata koji je imao za cilj stvaranje Velike Srbije uključujući delove Hrvatske i Bosne i Hercegovine“.[11]
Oslobađajuća presuda i žalba (2013–17)
Simatović i Stanišić su 30. maja 2013. oslobođeni svih optužbi.[12]
Međutim, njegovu oslobađajuću presudu, kao i oslobađajuću presudu Jovici Stanišiću, 15. decembra 2015. godine poništilo je žalbeno veće, koje je ukinulo prvobitnu presudu koja se smatrala pogrešnom jer je bila zasnovana na insistiranju da muškarci mogu biti krivi samo ako su „izričito naložili „zločini.[13] Simatoviću i Stanišiću je 22. decembra 2015. odobreno privremeno puštanje na slobodu. Po povratku u Srbiju, njih dvoje su morali da se svakodnevno javljaju lokalnoj policijskoj stanici u Beogradu i predaju svoje pasoše Ministarstvu pravde Srbije.[14] On i Stanišić su bili na privremenoj slobodi od decembra 2015. do juna 2017. godine.[2]
Ponovno suđenje MICT (2017 – danas)
Novo suđenje počelo je 13. juna 2017. godine, a njime rukovodi Mehanizam UN-a za međunarodne krivične sudove (MICT), koji je preuzeo preostale predmete MKSJ-a nakon zatvaranja u decembru 2017. godine.[2][15] U decembru 2017. odobreno mu je privremeno puštanje na slobodu do 19. januara 2018. godine.[16] U avgustu 2018. samo je njegov saoptuženi Stanišić i dalje bio na privremenoj slobodi[17] i on nije odmah podneo predlog za produženje puštanja na slobodu nakon povratka u pritvor.[18] Svako privremeno puštanje na slobodu Simatovića je takođe bilo pod strožim uslovima i nije naišlo na prigovor tužilaštva.[19][20] Od novembra 2019. godine Simatović je i dalje bio u Hagu na suđenju, dok je Stanić ostao na privremenom pritvoru.
lakoća.[21] Međutim, Simatoviću je kasnije odobreno privremeno puštanje na slobodu od 12. marta 2020. do 13. avgusta 2020. godine.[22] Po okončanju privremenog puštanja na slobodu, Simatović je vraćen u pritvorsku jedinicu pod upravom UN i ponovo se lično pojavio na žalbenom ročištu održanom u Haškom sudu 28. avgusta 2020. godine.[23][22]
On i Stanišić su 30. juna 2021. proglašeni krivim po tačkama optužnice za ubistvo, deportaciju, prisilno premještanje i progon kao zločine protiv čovječnosti koji su se dogodili u Bosanskom Šamcu u aprilu 1992. godine i osuđeni na 12 godina zatvora, što je prvi slučaj Tribunal u kome je službenik iz Srbije osuđen za zločine u Bosni i Hercegovini.[3][4]
Takođe videti
Služba državne bezbednosti (SDB)
Jedinica za specijalne operacije (JSO)